Reka Toplica koja jednim delom protiče i kroz Prokuplje je jedina reka u Srbiji, a i u Evropi koja ima epigenije. Obe su u Prokuplju i to na maloj udaljenosti. Prva je oko brda Hisar, koje je u samom centru grada, a druga manja kod brda Guba koje je prema izlazu iz Prokuplja ka Žitorađi. Ovaj prirodni fenomen oduvek privlači pažnju,a prvi ga je primetio Jovan Cvijić.
Kako kaže nastavnik geografije u prokupačkoj Osnovnoj školi „Ratko Pavlović Ćićko“ Nenad Mutavdžić, ova prva epigenija oko brda Hisar je duga ceo kilometar i običnom posmaraču se čini kada posmatra reku da ona teče uzvodno. U stvari, reč je o jedinstvenom prirodnom fenomenu, kada reka ne može da probije zemljište, pa skrene svoj tok. U ovom slučaju, ona se vraća ponovo ka izvorištu, odnosno ka Kuršumliji, zaobilazi Hisar i nastavlja dalje ka Gubi, gde opet pravi krug. Konačno nakon toga nastavlja svoj prirodni tok.
Nenad Mutavdžić
– Nakon povlačenja Panonskog mora, kasnije neogenog jezera ostalo je zaravljeno dno od gline, laporca i ilovače. Kada je reka Toplica potekla pre oko 600.000 godina brzo je usecala jezersko dno dok nije došla do kristalnih škriljaca. Tokom više hiljada godina nastavila je da usecastene, sprala jezerske naslage i tako se pojavila epigenija. Tako je Toplica usekla svoje rečno korito u više zemljaste sastave od čvrstih stena. prema severu je ostalo niže i mekše. I baš na tom mestu nije uspela da probije korito, pa je promenila pravac kretanja, krenula se i napravila krug oko Hisara i niže oko Gube. Faktički na nekoliko mesta ona ima dva svoja toka koja su paralelna- objašnjava Mutavdžić.
Zato kada neko gleda reku sa Hisara čini se da ona teče uzvodno, što je u suštini samo optička varka. Ona se samo malo vraća unazad, kao da uzima zalet i snagu da probije neosvojivo.
Tako je priroda uredila da barem po ovom fenomenu Toplica postane najspecifičnija reka u Srbiji i Evropi, a jedna od retkih i u svetu. Toplica kako najveća ritoka Južne Morave izvire ispod planine Kopaonik u mestu Suvo rudište. teče kroz kuršumlijsku, prokupačku i opštinu Žitorađa sve do uliva u Južnu Moravu, a njena dužina je 136 kilometara. Čini je sliv velikog broja planskih potoka i manjih reka.
The post TOPLICU KRASI NESVAKIDAŠNJA POJAVA appeared first on Prokuplje press.
