Naša nova svetinja: crkva Svetog Đorđa

U prisustvu velikog broja vernika, na Vaskršnji ponedelјak 6. maja kada SPC proslavlјa Svetog velikomučenika Georgija, Svetu arhijerejsku Liturgiju služio je Nјegovo Preosveštenstvo Episkop niški g. Arsenije. Ovom prilikom vladika je osveštao krstove koji će biti postavlјeni na novoj crkvi. U njoj će se čuvati i kovčeg sa delom moštiju Svetog Đorđa koji se sada čuva u crkvi Svetog Prokopija.

 Kovčeg u koji se čuvaju mošti svetaca (ćivot) sa moštima sv. Georgija pronađen je 1929. godine u jednoj skrivnici u hramu Svetog Prokopija u Prokuplju. Ćivot je bio uvijen somotom i opšiven zlatom od drveta, dužine 26 cm a visine 13 cm. Na unutrašnjoj strani polukružnog poklopca naslikana je jedna scena iz života Svetog Đorđa. U njemu se nalaze tri koščice i parče kože sa kosom pokrivene fatom.

 Uz pomoć profesora Univerziteta u Skoplju Radoslava Grujića 1929. godine utvrđeno je da su mošti donete iz crkve iz sela Lopiže (1.200 m. nv) , 9 kilometara od Sjenice na putu prema Novoj Varoši, ispod planine Zlatar, blizu HE na Uvcu. Po Grujićevom kazivanju mošti je doneo Mile sin Save Pešića posle 1878. godine u selu Pretrešnja kod Blaca. Pešići su došli u ovo selo u 18. veku iz Crne Gore. Crkva Svetog Đorđa u selu je spalјena posle propasti srpskog ustanka 1812. godine. Od tada mošti je čuvala porodica Pešić. Knez Aleksandar Prvi Karađorđević 1854. godine dodelio je preko Ministarstva prosvete 150 dukata za izgradnju nove crkve na temlјima stare. Sultan Abdulah Hamid odobrio je svojim fermanom izgradnju crkve. Crkva je bila građena od 1892. godine po istraživanju, kustosa Slavice Vujović iz Narodnog muzeja Kralјevo. Ktitor crkve bio je Đorđe Vučković kome je podignut spomenik u porti crkve.

 Sveti Georgije ili Sveti Đorđe, bio je rimski vojnik u gardi cara Dioklecijana, koji je mučenički stradao tokom progona hrišćana. U hrišćanstvu (istočnom i zapadnom) se slavi kao Sveti Đorđe. Proslavlјa se dva puta godišnje 6. maja (Đurđevdan) i 16. novembra (Đurđic).

 Prema zaveštanju telo Georgija preneto je u Lidiju, a na njegovom grobu kasnije je podignuta crkva. Po crkvenom učenju 16. novembar je dan kada je obnovlјen hram svetog Velikomučenika Georgija u Lidiji, gde je položeno njegovo telo – i Srbi ga proslavlјaju kao praznik pod imenom Đurđic. U ikonografiji Pravoslavne crkve, on je još od 7. veka prikazivan kao vojnik (bez konja, u stojećem stavu) i sa koplјem ili mačem.

 Od 9. veka se pojavlјuje još jedan prikaz Svetog Georgija – na konju, u vojvodskom odelu, kako koplјem ubija aždaju. Malo dalјe od njega stoji jedna ženska prilika u gospodskom odelu. Smatra se da aždaja koju ubija svetac simbolizuje mnogoboštvo. Žena koja je na ikoni je carica Aleksandra. Prikaz Svetog Georgija koji ubija aždaju je zasnovan na popularnoj legendi hrišćanske mitologije – ” Georgije i Aždaja”.

Rimske vojvode i ratnici Sveti Đorđe i Sveti Prokopije bili su preteče ukidanja progona hrišćana jer je Sveti Đorđe ubijen 6.5.303. a Sveti Prokopije 21.7.303. Progon hrišćana je ukinut od cara Konstantina Velikog 313. godine.    

Darko Žarić, muzejski savetnik- istoričar